Lokalne i centralne efekty
Masaż, jako popularna metoda terapeutyczna i relaksacyjna, charakteryzuje się skomplikowanym mechanizmem działania, który można podzielić na działanie lokalne (miejscowe) i działanie centralne (ogólne). Zdaniem ekspertów, działanie centralne prawdopodobnie odgrywa ważniejszą rolę w procesie leczenia.
Działanie lokalne (miejscowe) masażu
Działanie lokalne masażu opiera się na mechanicznym przepływie krwi w naczyniach krwionośnych oraz chłonki w naczyniach chłonnych. Masażysta, poprzez zastosowanie różnych technik, takich jak glaskanie, rozcieranie, ugniatanie czy oklepywanie, zwiększa lokalnie przemieszczanie się płynów przez układ naczyniowy. W trakcie masażu powstaje również ciepło, które wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększa przepływ krwi przez mięśnie. W rezultacie przyspiesza się dostarczanie substancji odżywczych i wydalanie produktów przemiany materii.
Aby potwierdzić skuteczność działania lokalnego masażu, przeprowadzono serię badań. W jednym z nich do stawów zwierzęcia wstrzyknięto tusz chiński. Po krótkim masażu stawu stwierdzono, że tusz został przetransportowany do odległych tkanek, natomiast w stawach nie masowanych tusz stwierdzono jeszcze po kilku godzinach. W kolejnym badaniu wszyto do dużego naczynia chłonnego kanulę szklaną. W normalnym stanie chłonka spływała powoli pojedynczymi kropelkami, natomiast po zastosowaniu masażu na odpowiedniej części ciała stwierdzono 8-krotnie szybszy przepływ chłonki przez kanulę.
Na podstawie powyższych badań można wnioskować, że masaż znacznie zwiększa dopływ substancji odżywczych do mięśni oraz przyspiesza usuwanie z mięśni produktów przemiany materii. Masaż wzmaga również dopływ tlenu do komórek mięśniowych, co zwiększa przemianę tlenową w mięśniach. W związku z tym szybciej usuwane są produkty rozpadu powstające w czasie pracy mięśni. Wzrost przepływu krwi w obwodowych częściach ciała wpływa korzystnie na pracę serca. Masaż nasila przepływ krwi przez nasze ciało, a tym samym i przez nerki, co potwierdza zwiększona ilość moczu.
Działanie centralne (ogólne) masażu
Działanie centralne masażu polega na pobudzeniu układu nerwowego, który za pomocą odruchów i czynności koordynacyjnych kory mózgowej jest w stanie wpłynąć na wszystkie narządy i układy naszego organizmu. Masaż przeprowadzany na mięśniach szkieletowych powoduje pobudzenie receptorów, które są przenoszone jako bodziec poprzez włókna nerwowe dośrodkowe do mózgu. W czasie masażu docierają do mózgu miliony takich bodźców.
Bodźce te wywołują w odcinku kory mózgowej, do której zostały przekazane (ośrodek odbiorczy kory mózgowej), stan pobudzenia. Jest on korzystny dla kory mózgowej, która jest naczelnym narządem sterującym czynnościami wszystkich narządów, a zatem i mięśni. Pobudzenie kory mózgowej powoduje szybsze i bardziej sprawne wykonywanie czynności przez narządy wykonawcze. Jeżeli pobudzanie kory mózgowej trwa zbyt długo, drażnienie komórek przekracza dopuszczalną granicę i rozpoczyna się proces odwrotny, czyli tzw. „hamowanie”.
Aby potwierdzić odruchowe działanie masażu, przeprowadzono następujące badania: pacjent palcem wskazującym lewej ręki wykonywał ćwiczenia oporowe aż do zmęczenia. Po 10-minutowej przerwie i biernym wypoczynku rejestrowano wydolność i czas, w którym ponownie użyty do ćwiczeń palec uległ ponownemu zmęczeniu. W trakcie przerwy przeprowadzono masaż kończyny górnej lewej, której palec pracował, oraz masaż kończyny górnej prawej i masaż prawego uda.
Wyniki badań były bardzo różne. Zaobserwowano, że po masażu kończyny górnej lewej nie stwierdzono wzrostu sprawności w porównaniu z odpoczynkiem biernym. Korzystniejszy był wynik po masażu kończyny prawej, natomiast największy wzrost sprawności uzyskano po masażu uda. Wyniki tych badań potwierdzają centralne działanie masażu. Stan pobudzenia kory mózgowej podczas masażu na drodze odruchowej powoduje uwalnianie takich hormonów jak histamina, acetylocholina czy adrenalina, które wpływają na rozszerzanie naczyń krwionośnych.
Podczas przeprowadzonych badań wydłużono czas masażu. Badania wykazały, że największy wzrost sprawności uzyskano po 10-minutowym masażu jednej części ciała. Po masażu jednej części ciała trwającym 50 minut obserwowano spadek sprawności w porównaniu ze sprawnością po odpoczynku biernym.
W konkluzji, masaż wywiera zarówno działanie lokalne, jak i centralne na organizm. Poprzez pobudzanie układu nerwowego i zwiększanie przepływu krwi, masaż może przyczyniać się do poprawy pracy mięśni, serca i nerek, a także do poprawy ogólnego samopoczucia. Aby uzyskać optymalne efekty terapeutyczne, zaleca się stosowanie masażu w odpowiednich odstępach czasu i unikanie zbyt długiego masowania jednej części ciała.
